رویکرد علمی – چرا علم در زندگی روزمره مهم است؟
یک سوال تکراری: علم بهتره یا ثروت؟!
به نظرتون علم و رویکرد علمی در زندگی ما اهمیت داره؟
بچه که بودیم یکی از موضوعهای انشا این بود که «علم بهتر است یا ثروت؟».
هنوز هم به شوخی این سوال گاهی پرسیده میشه، مخصوصا در جامعه ما که خیلی از فارغالتحصیلان دانشگاهی از رشتههای علوم پایه، درآمد مناسبی نداشتهاند.
از طرف دیگه، تجربه ثابت کرده که حتی برای پیش بردن کار علمی هم نیاز به حمایت مالی هست. نه فقط در ایران، بلکه در همه جای دنیا. پس جواب این سوال در عمل، و طی سالهایی که از زمان طرح شدنش گذشته مشخص شده دیگه، نه؟
واقعیت اینه که نه، در این مورد هنوز مسائلی هست که آدم رو به فکر بندازه. در اولین پست بلاگ این وبسایت، بیاین کمی با هم بهش فکر کنیم.
در وبسایت یونسکو بخشی هست به نام «علم برای جامعه»، و در صفحه اولش متنی با این مضمون نوشته شده:
علم بزرگترین تلاش جمعی ما انسانهاست. با ارائه ابزارهایی برای بررسی سلامتی و همچنین عرضه داروهایی برای برطرف کردن بیماریها و از بین بردن دردها، نقش مهمی در ایجاد زندگی طولانیتر و سالمتر ما دارد. علم به ما کمک میکند تا برای برطرف کردن نیازهای اساسیمان، مثلا برای تولید غذا، به آب دسترسی داشته باشیم. به علاوه، در تأمین انرژی نقش اساسی بازی میکند، و این یعنی در لذتبخش کردن زندگی ما، مثلا در فراهم کردن امکانات برای ورزش، موسیقی، سرگرمیهای مختلف و تکنولوژی ارتباطات تاثیرگذار است. در نهایت اینکه، علم روح ما را تغذیه میکند.
همونطور که میبینید اولاً علم فقط منحصر به رشتههای علوم پایه نیست، ثانیاً واقعیت اینه که زندگی ما با علم و کاربردهاش عجین شده. پس خیلی خوبه برای اینکه بتونیم بهتر زندگی کنیم، نسبت به اثرات علم در زندگی و رویکرد علمی بدونیم و یاد بگیریم که خودمون هم در عمل ازش بهره ببریم.
رویکرد علمی چطور میتواند در زندگی روزمره تاثیر بگذارد؟
همونطور که احتمالا میدونید، علم یک روش برای مطالعه طبیعت و پدیدههای طبیعی ارائه میکنه. این کار طی چند مرحله «مشاهده»، «آزمایش» و «استدلال» انجام میشه تا بتونیم قوانین و اصولی که بر دنیا حاکم هستند رو کشف کنیم و توضیح بدیم.
پس علم نهتنها پیکربندی اصلی دانشه، بلکه یک روش مهم برای فکر کردن و همچنین کاوش در رمز و رازهای طبیعت به حساب میاد.
مراحل متداول انجام کار به روش علمی:
رویکرد علمی کاربرد روشها و اصول علم در جنبههای مختلف زندگیه. این رویکرد شامل این مراحل میشه:
- پرسیدن سوال
- جستجو در مورد سوال در مطالب موجود در این حوزه
- در نظر گرفتن فرضیات مختلف یا ساختن فرضیه برای جواب دادن به این سوال
- تست کردن فرضیهها با شواهد و انجام آزمایش
- تحلیل نتایج تستها
- به دست آوردن جمعبندی نهایی برای جواب دادن به سوال و در صورت نیاز تکرار این فرآیند
برای اینکه بتونیم با این روش جلو بریم، لازمه کنجکاو باشیم، نگاه انتقادی داشته باشیم و از شک کردن نترسیم. وقتی در تاریخ علم نگاه میکنیم، میبینیم که این مساله در رشد علم نقش اساسی داشته و عملا باعث درک بالاتر انسان و پیشرفتش طی زمان شده.
نقش رویکرد علمی در زندگی روزمره
رویکرد علمی در زندگی مهمه، به این دلیل که به ما کمک میکنه تا
- به تکنولوژی، کشفیات و ابتکاراتی دست پیدا کنیم که زندگی مون رو بهبود میده.
مثلا ما به طور روزمره از برق (الکتریسیته)، کامپیوتر، تلفن، اینترنت، دارو، واکسنها، حملونقل و صنعت سرگرمی و …. استفاده میکنیم. - راه حلهای جدید و بهتری برای مشکلات و چالشهایی که باهاشون مواجه میشیم پیدا کنیم و تصمیمات آگاهانه بگیریم.
به طور مثال در مشکلاتی مثل تغییرات اقلیمی، آلودگی محیط زیست، بیماریها، فقر و مسائل اقتصادی که محققین در هر کدوم از این حوزهها در حال تلاش برای بهتر کردن شرایط هستند. - بفهمیم چیزهای مختلف چطور کار میکنند و مسائل چرا اتفاق میافتند.
در واقع به کمک علم میتونیم دادههای قابلاعتمادتر و واقعگرایانهتری داشته باشیم و گزینهها و نتایج مختلف رو بسنجیم و بعد تصمیم بگیریم. - بتونیم خطاها و سوگیریهای مختلف رو تشخیص بدیم و اجازه ندیم که داوری و استدلالمون رو تحت تأثیر قرار بده.
- دانش و کنجکاویمون نسبت به دنیا و خودمون رو بیشتر کنیم، زیباییها و پیچیدگیهای طبیعت و پدیدههاش رو بهتر بشناسیم و در نتیجه افقهای ذهنیمون رو گستردهتر کنیم.
در نهایت اینکه رویکرد علمی فقط یک ابزار برای دانشمندان نیست، بلکه یک مهارته که هر کدوم از ما میتونیم ازش در زندگی روزمرهمون استفاده کنیم تا مسائل رو دقیقتر ببینیم، منطقیتر بررسی کنیم و خلاقانهتر، آگاهانهتر و بهتر تصمیم بگیریم.
چند مثال ساده از استفاده رویکرد علمی در موارد روزمره
در ادامه بیاین چند تا مثال خیلی ساده از مسائل روزمره بزنیم و ببینیم چطور داریم از روش علمی برای بهتر شدنش استفاده میکنیم.
۱. پختن یک غذای خوشمزه:
وقتی غذا میپزیم، عملا داریم از رویکرد علمی برای تعیین مواد مورد استفاده و مقدارشون، دمای پخت و مدت زمان مورد نیاز برای پختش استفاده میکنیم. در واقع با کم و زیاد کردن این موارد، تغییر ادویهها یا روشهای پخت، میتونیم نتیجه متفاوتی در مزه یا ارزش غذایی محصول نهاییمون به دست بیاریم.
این رو هم یادتون باشه که وقتی دستور یک غذای خوب و خوشمزه رو از صاحب اون رسپی میگیریم و مطابق اندازههایی که داده جلو میریم، در واقع داریم از نتیجه آزمایشاتی که اون آدم قبلا انجام داده و اطلاعات و داده هایی که بر اساس شرایط و مواد مختلف جمع کرده تا به بهترین کیفیت برسه استفاده میکنیم.
۲. سلامتی و ورزش:
وقتی ورزش میکنید، میتونید از روش علمی استفاده کنید تا بهترین روتین ورزشی مناسب با هدفهاتون رو انتخاب کنید و پیشرفتتون رو بررسی کنید. یک راه اینه که هر کدوم از ورزشهای مختلف مثل دویدن، بدنسازی قدرتی یا حرکات کششی رو برای مدتی انجام بدید و مثلا دادههایی مثل ضربان قلب، فشار خون، شاخص توده بدنی (BMI) و … رو چک کنید تا ببینید تغییرات و پیشرفت سطح سلامتیتون چطور بوده، چقدر انجامش براتون لذتبخش بوده و در نتیجه بهتر میتونستید بهش پایبند بمونید، و نهایتا تصمیم بگیرید که چه روشی برای شما بهتر کار میکنه.
البته که یک راه کمکی هم دارید که میتونید با متخصصهای این حوزه که از روش علمی استفاده میکنند و توش تجربه به دست آوردهاند هم مشورت کنید و در زمان و انرژیتون صرفهجویی کنید.
۳. خرید آنلاین:
وقتی آنلاین خرید میکنید هم دارید از رویکرد علمی استفاده میکنید: خصوصیات محصولات مختلف رو چک میکنید، محصولات مختلف رو با هم مقایسه میکنید، نظرات بقیه کاربران رو میخونید و رتبه هر محصول رو بر اساس تجربه بقیه میبینید. با این کار در واقع دارید داده جمعآوری میکنید تا نهایتا بسنجید کدوم یک از این محصولات با نیازهای شما همخوانی بهتری داره و برای شما مناسبتره.
همونطور که میبینید در موارد بسیار زیاد و در شرایط معمولی میتونیم از رویکرد علمی استفاده کنیم و به نتایج بهتری برسیم. حتی خیلی وقتها بدون اینکه بدونیم، داریم از این روش استفاده میکنیم. و خب اگه این کار رو آگاهانه انجام بدیم، میتونه خیلی بهتر و موثرتر باشه.
حرف آخر…
در آخر برگردیم به موضوع انشایی که اون بالا گفتیم: «علم بهتره یا ثروت؟!». به نظر من که هر دو رو لازم داریم و تازه هرکدوم میتونه روی اون یکی تاثیر مثبت بذاره! اگر دوس داشتین شما هم نظرتون رو بگین. خوشحال میشم بتونیم در موردش حرف بزنیم و در نتیجه دادههای بیشتری برای نتیجهگیریهامون داشته باشیم.
شاد باشید!
